Nákkus: Sápmelaččaid spealloovdánahttin lea kultuvrralaš iešvuohta, mii ovdána go dat oažžu saji
Álgoálbmogat leat áiggiid čađa duhkoraddan, speallan ja hutkan ieža ođđa spealuid. Spealut ja speallan gullet čielgasit maid sámi kultuvrii, muhto dattege digitálalaš spealut leat dušše čorpma dievva. Pedagogihka magisttar (PM), inšenevra (AMK) Outi Laiti guorahallá nákkosdutkamušastis dan, makkár vejolašvuođaid spealuid ovdánahttindáhpáhusat fállet sápmelaččaid kultuvrralaš ovdanbuktimii. Naba makkár gova digitálalaš spealut gaskkustit sámi kultuvrras – gii gova sárgu, gean várás ja gean eavttuiguin?
Álgoálbmogiid vuolggasajis spealloplánema málle
Sámi kultuvrras spealut ja duhkoraddan leat leamaš dehálaš oassi šaddadeami ja daid bokte leat earret eará sirdán immateriála kulturárbbi sohkabuolvvas nubbái. Spealuiguin ja stoahkamiiguin lea leamaš iežas rolla maid šaddadit sámiid psyhkalaš ceavzilvuođa – iešvuohta, man assimilerenpolitihka vuollásaš álgoálbmoga bokte ii sáhte badjelgeahččat.
Laiti dutkamuš gieđahallá sápmelaččaid doaibmilvuođa ja earenoamážit dan, makkár rievttit sápmelaččain leat meroštallat iežaset digitálalaš spealus. Su mielde spealloovdánahttinvuohta lea kultuvrralaš iešvuohta, mii boahtá ovdan, šaddá ja ovdána go dat oažžu saji.
– Álgoálbmotspealuid dutki Elizabeth LaPensée lea konkretiseren guovddáš jurdaga buori dajaldahkii: “Ii mihkkige min birra min haga”. Dáinna son oaivvilda iešmearridanvuoigatvuođa lassin aktiivvalaš doaibmilvuođa álgoálbmogiid guoski speallobuvttadeamis, muitala Laiti.
Laiti lea ovddidan álgoálbmotvuolggasajálaš spealloplánema málle (Indigenous Game Design Model), mii govvida spealloovdánahttinvuođa proseassa. Málle vehkiin álgoálbmotvuolggasajálaš spealloplánema sáhttá guorahallat earenoamážit dan oaidninvuogis, mo dat dahká vejolažžan fámuiduhttima. Fámuiduhttin sáhttá dihttot máinnasmuitaleami, otná beaivvi vásáhusaid, oahpahusa, giela sihke veadjima ja ovdánahttima bokte.
– Málle čilge dan, makkár mearkkašupmi spealloplánemis lea álgoálbmogiidda. Dávjá jurddašuvvo ahte sámi kultuvra eallá myhtalaš doložis. Sápmelaš immateriála kulturárbbi galggašii oaidnit ovdasajis áiggis ealli hutkáivuođa gietkamin, mii ealiha iežamet áiggi máŋggabealat sápmelašvuođa.
Kultuvrralaš ovdanbuktin spealuid ovdánahttindáhpáhusaiguin
Laiti čohkkii dutkamuša materiála guovtti spealloovdánahttindáhpáhusas (“Nuoraid spealloprogrammerenkursa” ja “Sami Game Jam”), mat ordnejuvvojedje Ohcejogas jagiid 2017 ja 2018 áigge. Spealut gárvvásmuvve oktiibuot 16 gáhppálaga ja dat speadjalastet otná beaivvi sámiid speallo- ja duhkoraddanárbevieru iešvuođaid. Dáhpáhusaide oasálaste oktiibuot 57 olbmo birra máilmmi, ja oassi sis ledje sápmelaččat.
Dieđut nákkosdilálašvuođas
PM Outi Laiti nákkosgirji ”Old ways of knowing, new ways of playing - The potential of collaborative game design to empower Indigenous Sámi” dárkkistuvvo Lappi universitehta pedagogihka dieđagotti miehtamin lávvardaga 6.2.2021 dmu 12 rájes Lappi universitehta logaldallansále 3:is. Vuostenákkáhallin lea Tenure track -professor J. Tuomas Harviainen Tampere universitehtas ja kustos lea professor Satu Uusiautti Lappi universitehtas.
Nákkosdilálašvuođa sáhttá čuovvut gáiddusin čujuhusas http://blogi.eoppimispalvelut.fi/ulapland
Dieđut nákkáhalli birra
Outi Laiti lea válmmaštuvvan diehto- ja gulahallanteknihka inšenevran (2008) ja pedagogihka magisttarin váldoávnnasin mediabajásgeassin (2016). Dasa lassin son lea čađahan oahpaheaddji pedagogalaš oahpuid (2019) ja Suoma elektrovnnalaš valáštallanlihtu bargobájiid e-valáštallanhárjeheami ja psyhkalaš hárjeheami birra.
Laiti lea bargan nákkosgirjedutkamušbarggus olis Ohcejoga gieldda prošeaktakoordináhtorin, Ealáhatlihttu rs prošeaktahoavdan ja Ohcejoga ealligovvateáhter Davvenásti teáhterplánejeaddjin.
Laiti lea leamaš okta”Sami Game Jam” -spealloovdánahttindáhpáhusa váldolágideaddji. Menestuvvi ”Sami Game Jam” -dáhpáhus lei okta golmma jagi 2018 Speallobajásgeassi-gilvvu finalisttaiguin. Jagis 2020 Laiti nammaduvvui mearkkašahtti máilmmi speallosuorggi doibmiid Gamesindustry.biz GI100 -listtui barggustis, go lea ovddidan sápmelaččaid ja ahkeolbmuid speallokultuvrra.
Eambbo dieđut
Outi Laiti
outi.laiti(at)gmail.com
Dieđut almmuheami birra
Outi Laiti: ”Old ways of knowing, new ways of playing - The potential of collaborative game design to empower Indigenous Sámi”. Acta electronica Universitatis Lapponiensis 302, ISBN 978-952-337-249-8, ISSN 1796-6310. Lappi universitehta, Roavvenjárga 2020.
Bissovaš liŋka elektrovnnalaš almmuheapmái: http://urn.fi/URN:ISBN:978-952-337-249-8
|