Sámiid báikkálaš árbedieđu lea dehálaš váldit vuhtii mearrádusaid dahkamis
Juohke siiddas lea dárkileamos diehtu sin guovllus, ja dat galggalii váldot vuhtii dálá buorebut birasmearrádusaid dahkamis ja guovllu plánemii láktaseaddji oassálastinproseassaid ollašuhttimis. Dát boahtá ovdan otne almmustahttojuvvon Arktalaš guovddáža dutkanraporttas, mii sisttisdoallá ávžžuhusaid das, mo sámiid ekologalaš árbediehtu galggalii váldot vuhtii birasmearrádusaid dahkamis, mat gusket sápmelaččaide.
Raporta konkretisere vuođđo- ja olmmošvuoigatvuođaid ja maid birasláhkaásahusa njuolggadusaid ollašuvvamii ja dorvvastahttimii láktaseaddji praktihkkálaš hástalusaid, maid Giehtagierraga sámi boazodoallit ieža leat buktán ovdan. Arktalaš guovddáža dutkanprošeavtta ulbmilin lea leamaš vurket čálalaš hápmái Giehtaruohttasa bálgosa golmma orohaga árbedieđu ja fállat mearrádusaid dahkkiide lassedieđuid, maid vehkiin sii sáhtaledje buorebut váldit vuhtii sámiid ekologalaš árbedieđu oassin birasmearrádusaid dahkama.
Raporta sisttisdoallá sámiid vuoigatvuođaide láktaseaddji oaidninguovlluid, siiddaid historjjá ja dálá boazodoalu dábiid ja dan hástalusaid. Raporttas deattuhuvvo, ahte Giehtaruohttasa bálgosa guovllus leat ain dánge beaivve golbma ealas ja sierranas orohaga. Vaikko boazodoalu árvomáilmmi vuođđun buot orohagain ja siiddain lea sámiid árbediehtu ja lagaš oktavuohta guovllu luondduin, de gávdnojit juohke siiddas iežaset erenomášvuođat boazodoalus.
Universitehtadutki Leena Heinämäki muitala, ahte raporttas deattuhuvvo sámiid ekologalaš dieđu báikkálašvuohta.
– Sámi boazodoalu ja luonddu gaskavuohta lea lagaš ja rievdádusat unnitge guohtoneatnamiin soittet váikkuhit mearkašahtti lahkai. Giehtagierraga guovllu boazodoalu uhkida guohtoneatnamiid geavahandeatta, mii boahtá máŋgga guovllus. Raporta doalláge sisttis ávžžuhusaid das, mo sámiid ekologalaš árbediehtu galggalii váldot vuhtii sámiide guoski birasmearrádusaid dahkamis.
Nessling vuođđudusa ruhtadan ja Lappi universitehta Arktalaš guovddáža ollašuhttán dutkamuš lea dahkkon lagaš ovttasbarggus Giehtagierraga Akwé:Kon -joavkkuin, man bargun lei čáhkadit sámiid oainnuid ja sávaldagaid guovllu geavaheamis Meahciráđđehusa hábmen Giehtagierraga meahcceguovllu dikšun- ja geavahanplánii sámi boazodoalu dorvvasmahttima dihte. Fidnu lea jođihan universitehtadutki Leena Heinämäki ja dan ollašuhttimis leat vástidan dutkit Laura Olsén, Heta Heiskanen ja Assi Harkoma. Dutkamuššii leat aktiivalaččat oassálasttan Akwé:Kon -bargojoavkku lassin báikkálaš sápmelaččat.
Raporta lea čállon suomagillii ja jorgaluvvon davvisámegillii. Dat gávdno čujuhusas http://arcticcentre.ulapland.fi/docs/Saamel_perinnetiedon_Olsen_ym_2017_web_final.pdf
Lassedieđut:
Universitehtadutki Leena Heinämäki
Lappi universitehta Arktalaš guovddáš
leena.heinamaki(at)ulapland.fi, 040 484 4280
Sámiid árbedieđu ja birasmearrádusaid dahkan -prošeavtta neahttasiiddut: http://www.arcticcentre.org/FI/hankkeet/perinnetieto
Videot das, mo árbevierut ellet sámiid kultuvrras dán beaivve: http://www.arcticcentre.org/FI/hankkeet/perinnetieto/keraaminen-ja-kaytto
|